Kognitivna nauka

Kognitivna nauka je naučno istraživanje uma i inteligencije. Međutim, njihov domen je proširen i na oblasti koje su tradicionalno pripadale drugim, srodnim disciplinama. Osnove za razvoj grupe disciplina koje nazivamo kognitivnim naukama nalaze su u kognitivnoj psihologiji, lingvistici i veštačkoj inteligenciji. Posmatrajući i najsavremeniju problematiku u ovoj grupi disciplina, vidimo da kognitivna nauka nasleđuje širok skup filozofskih problema. Praktično svaki uvod u kognitivnu nauku takođe naglašava da je ona visoko interdisciplinarna. Često se kaže da se sastoji iz, psihologije (posebno kognitivne psihologije), veštačke inteligencije, lingvistike i psiholingvistike, filozofije (posebno filozofij uma), neurologije, logike, robotike, antropologije i biologije (uključujući biomehaniku).



Kognitivna nauka teži da sagleda svet izvan uma. zato ima objektivno, od posmatrača nezavisno postojanje. Kognitivna nauka se obično smatra kompatibilnom i međuzavisnom sa fizičkim naukama, i često koristi naučni metod, kao i simulaciju ili modelovanje, poredeći model sa aspektima ljudskog ponašanja. S obzirom na centralni značaj kognitivne psihologije kao discipline unutar kognitivnih nauka, najznačajnija istraživanja u ovoj grupi disciplina su eksperimentalne prirode i uključuju učešće ljudskih subjekata. Kada se simulacije koriste u kognitivnim naukama, one se koriste pod uslovom da se njihovim autputem može modelovati neki domen ljudskog ponašanja. Postoji neslaganje oko tačnog odnosa između kognitivne nauke i ostalih polja, jer je u velikoj meri nerealizovana i ograničena.
Brojna su dostignuća kognitivne nauke. Brojna istraživanja pokazala su da priroda našeg kognitivnog sistema ne poštuje prezentaciju pojmova kao elemenata hijerarhijskih šema ili kao definicija putem opštih i odlika. Ovaj raskid sa klasičnom koncepcijom teorije pojmova od važnog je značaja za razvoj kognitivne psihologije u kojoj se proučavanje pojmova posmatra kao osnova za razumevanje najmanje dva velika problema, problema semantičke memorije i prepoznavanja, sa jedne, i problema psihologije mišljenja, sa druge strane. Kao podjednako značajna smatraju se dostignuća kognitivnih nauka u oblasti psiholingvistike, odnosno proučavanja psihološke realnosti jezika, razumevanja jezika i jezičke dikcije. Kognitivna nauka je značajna za filozofiju jezika i moderni preporod racionalizma, kao i za konstituisanje značajnog krila moderne lingvistike.




Termin „kognitivno“ i „kognitivna nauka“ se koristi za bilo koju vrstu mentalne operacije ili strukture koja može biti proučavana u preciznim terminima.
Najraniji unosi reči „kognitivno“ u Oksfordskom engleskom rečniku, opisuju da se njeno značenje odnosi na „akciju ili proces saznanja“. Verovatno ne smatra da je njen zadatak istraživanje bilo čega toliko određenog poput znanja kako ga je video Platon.
Većina, ali ne i svi koji sebe smatraju kognitivnim naučnicima imaju funkcionalističko viđenje uma, odnosno inteligencije, što znači da bar u teoriji, oni istražuju um i inteligenciju iz perspektive u kojoj bi ova svojstva možda mogla biti ispravno pripisana ne samo ljudskim bićima već i životinjama, vanzemaljskim oblicima života ili posebno naprednim računarskim sistemima.
Teorija identiteta uma i mozga je stav da šta god da su „um“ i „inteligencija“, oni su striktno smešteni u mozak. Ipak, postoji određeni konsenzus da ima smisla govoriti o organizaciji uma bez razmatranja organizacije mozga. Često se opravdanje za ovo može naći u shvatanju da postoje različiti nivoi analize. Kognitivni naučnik može reći da je ono šta on tvrdi o rezonovanju tačno na simboličkom nivou apstrakcije, dok je ono šta neuropsihijatar kaže tačno na fizičkom nivou implementiranja simboličkog nivoa. Postoji nekoliko različitih kvantnih modela uma. U jednoj klasi, mozak se smatra kvantnom mašinom, u drugoj, mozak je klasična mašina koja koristi univerzalnu svesnu funkciju.
Model koji je predložio Мario Е. Мartinez, u kojem se kognicija, biologija i istorijska kultura prepliću kao nerazdvojno bioinformaciono polje koje utiče na zdravlje i dugovečnost. Biokognitivna teorija potiče iz istraživanja iz polja psihoneuroimunologije i medicinske antropologije.




Pojedinačna pitanja kognitivne nauke mogu uključivati percepciju, pažnju, svest i pamćenje. Ipak, ovo su sve davno uspostavljena polja unutar psihologije, i postoji stalan rizik da će kognitivni naučnici samo novim rečnikom ponovo otkriti odbačene psihološke analize.
Kao što je opisano, kognitivna nauka je rastegljivo polje. Ipak, kognitivna nauka ne odnosi se sa jednakim interesovanjem na sve teme koje se mogu odnositi na prirodu i operacije uma ili inteligencije. Socijalni i kulturološki faktori, emocije, svest, životinjska kognicija, komparativni i evolucionarni pristupi se često stavljaju van fokusa, ili se potpuno isključuju, često na bazi ključnih filozofskih sukoba. Neki kognitivni naučnici, ipak, smatraju da su ove teme od vitalnog značaja, i zagovaraju značaj njihovog istraživanja.
Vreme između nastanka stimulusna i odgovarajućeg odgovora može naznačiti razlike između različitih kognitivnih procesa, i može reći nešto o njihovoj prirodi. Na primer, ako u zadacima pretrage vremena reakcije variraju proporcionalno sa brojem elemenata, onda je evidentno da kognitivni proces pretrage podrazumeva serijsko a ne paralelno procesuiranje.



Psihofizički eksperimenti su stara psihološka tehnika koja je prihvaćena u kognitivnoj psihologiji. Oni obično uključuju izazivanje verbalnih ocena nekih fizičkih svojstava, kao što je na primer glasnoće zvuka. Korelacija subjektivnih skala među pojedincima može pokazati kognitivne ili senzorske pristrasnosti upoređene sa stvarnim fizičkim mjerama, jednakost ocena boja, tonova, tekstura i tako dalje.
Lingvisti sa jedne strane zapažaju da su ljudi,čak mladi i neobrazovani, sposobni da formiraju rečenice na načine kojima očigledno upravljaju vrlo komplikovani sistemi pravila. Sa druge strane ti isti ljudi su često začuđujuće nesposobni u identifikovanju pravila koja leže iza njihovog sopstvenog govora. Stoga lingvisti moraju pribeći veoma indirektnim metodama kako bi odredili o kojim pravilima se radi. Ako govorom zaista upravljaju pravila, ona izgleda da su nedokučiva za svako svesno razmatranje.



Izvor